Κυριακή 20 Σεπτεμβρίου 2009

H παραγωγή κυρίως ζωικών πρωτεϊνών ευθύνεται για ασθένειες αλλά και για τον υποσιτισμό ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων

Στη διάσκεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων αυτή την εβδομάδα στη Ρώμη, το μενού των επίσημων γευμάτων ήταν πιο ενδιαφέρον από το ίδιο το περιεχόμενο των συνεδριάσεων. Στα διαλείμματα των συζητήσεων περί πείνας και υποσιτισμού, οι υπουργοί Γεωργίας απόλαυσαν το κρέας τους, που σε πολλές περιπτώσεις ήταν βοδινό. Κι εδώ βρίσκεται το παράδοξο.

Καθημερινά, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πεινούν διότι όλο και μεγαλύτερο τμήμα της καλλιεργήσιμης γης φυτεύεται με σπόρους που χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές, όχι για τη διατροφή ανθρώπων. Και βέβαια, τα ζώα που τρέφονται με αυτές τις καλλιέργειες καταναλώνονται από τους πλουσιότερους κατοίκους του πλανήτη, ενώ οι υπόλοιποι υποσιτίζονται ή πεθαίνουν της πείνας. Η μετάβαση της παγκόσμιας γεωργίας από την καλλιέργεια τροφής στην καλλιέργεια ζωοτροφής είναι μία νέα διεστραμμένη πρακτική, με συνέπειες που θα μπορούσαν να είναι σοβαρότερες από οποιοδήποτε άλλο κακό έχει κάνει ποτέ άνθρωπος σε άνθρωπο.

Αυτή τη στιγμή, πάνω από το 70% της αγροτικής παραγωγής των ΗΠΑ προορίζεται για τη διατροφή ζώων, κυρίως βοοειδών. Τα βοοειδή είναι τα πλέον αδηφάγα, οι «Κάντιλακ» των ζώων. Για να κερδίσει ένα μοσχάρι μισό κιλό βάρος, χρειάζεται να καταναλώσει πάνω από τέσσερα κιλά τροφής, εκ των οποίων τα 2,7 πρέπει να είναι δημητριακά ή υποκατάστατα δημητριακών. Συνολικά, μόνο το 11% της τροφής των βοοειδών γίνεται κρέας, ενώ τα υπόλοιπα χάνονται στη μετατροπή, χρησιμοποιούνται για τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού τους, συντηρούν μέρη του ζώου που δεν τρώγονται, ή αποβάλλονται ως περιττώματα.

Tεχνητή διατροφική αλυσίδα

Το γεγονός ότι τα ζώα που καταλήγουν στο πιάτο μας καταναλώνουν μεγάλο μέρος των δημητριακών του πλανήτη είναι ένα εξαιρετικά πρόσφατο φαινόμενο στην παγκόσμια γεωργία. Η σταδιακή μετάβαση στο μοντέλο αυτό τα τελευταία πενήντα χρόνια έγινε χωρίς συζήτηση –παρ’ όλ’ αυτά έχει πολύ μεγαλύτερη επίδραση στην κατανομή των τροφίμων από οποιοδήποτε άλλο παράγοντα της σύγχρονης ιστορίας. Είναι μια τεχνητή διατροφική αλυσίδα, η πλέον άνιση τής ιστορίας.

Στις αναπτυσσόμενες χώρες, ο αγροτικός πληθυσμός εξεγείρεται κατά καιρούς, ζητώντας αναδασμό της γης. Eτσι, το ζήτημα της ιδιοκτησίας της γης αποτελεί αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης, όμως το θέμα των χρήσεων τής καλλιεργήσιμης γης παραμένει εκτός συζήτησης.

Παραδεχόμαστε σχεδόν αξιωματικά ότι για να θρέψουμε τον κόσμο με περισσότερες πρωτεΐνες πρέπει να τον ταΐσουμε περισσότερο κρέας. Oμως, ένα εκτάριο φυτεμένο με δημητριακά παράγει πέντε φορές περισσότερες πρωτεΐνες από ένα εκτάριο που προορίζεται για τη διατροφή ζώων. Αν μάλιστα φυτέψουμε την ίδια έκταση με όσπρια (φασόλια, αρακά, φακές) παράγουμε δέκα φορές περισσότερες πρωτεΐνες, ενώ αν τη φυτέψουμε λαχανικά, η πρωτεϊνική παραγωγή μπορεί ως και να δεκαπενταπλασιαστεί.

Οι εταιρείες, που παράγουν τους σπόρους και τα χημικά λιπάσματα, εκτρέφουν τα ζώα και ελέγχουν τα σφαγεία και τη διανομή του κρέατος προσπαθούν να μας πείσουν ότι το καλύτερο κρέας προέρχεται από ζώα που έχουν τραφεί με δημητριακά. Αυτό είναι «το ανώτατο σκαλί της κλίμακας των πρωτεϊνών» και, σύμφωνα με τη λογική αυτή, το κύρος μιας χώρας αυξάνεται όσο πλησιάζει σ’ αυτό το στάδιο. Το αμερικανικό περιοδικό Farm Journal απηχεί τις προκαταλήψεις αυτές. «Οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να παράγουν περισσότερο κρέας (...) Αρχίζουν προωθώντας την παραγωγή αυγών και πουλερικών, γιατί αυτή είναι η γρηγορότερη και φθηνότερη πηγή μη φυτικών πρωτεϊνών. Μετά, αν η οικονομία τους το επιτρέπει, ανεβαίνουν την κλίμακα των πρωτεϊνών και φθάνουν στο χοιρινό, στο γάλα, στα βοοειδή ελευθέρας βοσκής και, τελικά, αν μπορούν, στα βοοειδή που τρέφονται με δημητριακά». Προτρέποντας άλλες χώρες να «ανεβούν την κλίμακα», οι Αμερικανοί αγρότες εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους. Πάνω από τα δύο τρίτα των δημητριακών που εξάγουν οι ΗΠΑ προορίζονται για τη διατροφή ζώων.

Tο παράδειγμα της Aιθιοπίας

Πολλές χώρες ακολούθησαν αυτή τη συμβουλή. Eνα από τα χαρακτηριστικότερα και πλέον τραγικά παραδείγματα είναι αυτό της Αιθιοπίας.

Την περίοδο του μεγάλου λιμού του 1984, καθώς χιλιάδες άτομα πέθαιναν καθημερινά από την πείνα, η Αιθιοπία καλλιεργούσε λιναρόσπορο και ελαιοκράμβη, που εξάγονταν ως ζωοτροφές στη Βρετανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι τρομερό το ότι το 80% των παιδιών που υποσιτίζονται ζουν σε χώρες που έχουν πλεόνασμα γεωργικών προϊόντων, το οποίο συχνά αποτελείται από ζωοτροφές. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η παραγωγή δημητριακών για τη διατροφή ζώων έχει τριπλασιαστεί από το 1950 και σήμερα ξεπερνά το 21% της συνολικής παραγωγής δημητριακών. Στο Μεξικό, το ποσοστό της παραγωγής δημητριακών που καταναλώνεται από ζώα αυξήθηκε από το 5% το 1960 στο 45% σήμερα, στην Ταϊλάνδη από το 1% στο 30% σήμερα και στην Αίγυπτο από το 3% στο 31% σήμερα. Συνολικά στον πλανήτη το 36% της παραγωγής δημητριακών προρίζεται για τη διατροφή ζώων.

Τα τελευταία 50 χρόνια, η παγκόσμια παραγωγή κρέατος έχει πενταπλασιαστεί. Eτσι, ενώ ένα δισεκατομμύριο άτομα υποσιτίζονται, στο δυτικό κόσμο οι άνθρωποι πεθαίνουν από ασθένειες, που σχετίζονται με την υπερβολική κατανάλωση λιπαρών κρεάτων (πχ καρδιαγγειακά νοσήματα).

Παρ’ όλ’ αυτά, πολλοί θεωρούν ότι η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων βοδινού και άλλων κρεάτων, που έχουν τραφεί με δημητριακά είναι βασικό δικαίωμα. Το γεγονός ότι για τον υποσιτισμό ενός τμήματος της ανθρωπότητας ευθύνεται η κουλτούρα του κρέατος δεν απασχολεί καθόλου την κοινή γνώμη. Μήπως είναι καιρός να το συζητήσουμε;